Als de rechter u vraagt om te getuigen, bent u dit verplicht. U kunt zich in bepaalde situaties echter beroepen op het verschoningsrecht. In dit artikel leest u hoe het zit met het verschoningsrecht van familie.
In het wetboek van burgerlijke rechtsvordering is vastgelegd dat iedereen -die op de juiste wijze is opgeroepen- verplicht is een getuigenis af te leggen. De wet zegt dus dat elke getuige een verklaring moet afleggen. Toch gaat deze suggestie niet altijd op. Getuigen met een familieband kunnen van de verplichting om te getuigen ontheven worden. Deze personen moeten wel ter zitting verschijnen, maar hoeven dan als getuige geen verklaring af te leggen. Dit wordt het ‘verschoningsrecht’ genoemd.
Wie kunnen gebruik maken van het verschoningsrecht?
Dat zijn:
- de (vroegere) echtgenoot of geregistreerd partner van een procespartij;
- de bloed- en aanverwanten (tot de tweede graad) van een procespartij of van diens echtgenoot of geregistreerd partner;
- personen die tot geheimhouding verplicht zijn uit hoofde van hun ambt, beroep of betrekking (advocaat, notaris, arts, geestelijke).
Verder kan elke getuige zich bij een bepaalde aan hem gestelde vraag beroepen op het verschoningsrecht, indien hij daardoor:
- zichzelf, of
- één van zijn bloed- of aanverwanten in de rechte lijn, of
- één van zijn bloed- of aanverwanten in de zijlijn (in de tweede of derde graad), of
- zijn (vroegere) echtgenoot c.q. geregistreerd partner,
aan het gevaar van een strafrechtelijke veroordeling ter zake van een misdrijf zou blootstellen.
Oftewel: een getuige hoeft tijdens een getuigenverhoor niet te antwoorden op een vraag waardoor aan het licht zou komen dat hij (of een familielid) een strafbaar feit heeft gepleegd.
Wie vallen er onder het verschoningsrecht voor familie?
Onder de categorie bloed- en aanverwanten tot de tweede graad vallen: ouders, grootouders, kinderen en kleinkinderen (allemaal in de rechte lijn); broers en zussen (allemaal in de zijlijn).
Onder de categorie bloed- en aanverwanten tot de derde graad vallen: ouders, grootouders, overgrootouders, kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen, ooms, tantes, neven en nichten (“oom- en tantezeggers”).
Maar wat als iemand zelf procespartij is in een procedure en door de wederpartij is opgeroepen als partijgetuige een verklaring af te leggen? Moet hij dan ook een verklaring afleggen? Of kan hij zich beroepen op een verschoningsrecht?
Een partijgetuige komt geen verschoningsrecht toe. Dit betekent dat een partijgetuige een getuigenverklaring moet afleggen. Zoals eerder in dit artikel genoemd kan de partijgetuige wel weigeren bepaalde vragen te beantwoorden, indien hij zichzelf of een familielid zou blootstellen aan het gevaar van een strafrechtelijke vervolging voor een misdrijf.
Familiair verschoningsrecht: wat te doen als tegenpartij familielid is?
Het komt nog wel eens voor dat familieleden tegen elkaar een procedure starten. De wederpartij is dan een familielid. Kan de opgeroepen partijgetuige (familielid) zich dan wel beroepen op het familiale verschoningsrecht?
Het verschoningsrecht voor familiebanden is ontstaan doordat men de getuige een gewetensconflict wil besparen. Het afleggen van een verklaring als getuige zou immers in het nadeel van het familielid kunnen zijn die in een procedure is betrokken. U begrijpt dat het familielid dan dient te kiezen tussen het afleggen van een verklaring of de familieband. De getuige hoeft in dit geval niet te kiezen en kan zich op het verschoningsrecht beroepen.
Het bovenstaande is anders voor familieleden die tegen elkaar procederen. De Hoge Raad heeft meerdere jaren geleden al bepaald dat de partijgetuige, waarbij de getuige tevens procespartij is, geen familiaal verschoningsrecht toekomt. Procespartijen die tevens familie van elkaar zijn, moet niet de mogelijkheid worden geboden om hun ‘eigen belang bij zwijgen’ boven het belang van ‘de waarheidsvinding’ te stellen. Oftewel: het is belangrijk dat de waarheid boven tafel komt. De procespartij die tegen familielid procedeert, zal daarnaast niet gauw in gewetensconflict terecht komen.
Daarnaast is het familiale verschoningsrecht ook uitgesloten in de meeste procedures op het gebied van personen- en familierecht (denk aan echtscheidingsprocedures e.d.).
Heeft u een vraag over verschoningsrecht voor familieleden of moet u getuigen tegen een familielid? Neem dan contact op met Te Biesebeek Advocaten in Zwolle.
